J.Derrida:Oligarchies,Naming ,Enumerating, Counting

Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του J Derrida , The Politics of Friendship επιγράφεται : Ολιγαρχίες : Ονομασίες, Απαριθμήσεις, Μετρήσεις. Ο τίτλος περιγράφει όντως μια απασχόληση του J  Derrida με μια μαθηματική φιλοσοφική θεματολογία. Παρότι ο JD δεν διαθέτει την μαθηματική αποσκευή του A Badiou εν τούτοις   μέσω της δικής του θεώρησης ασχολείται μερικώς με ένα από τα ζητήματα του Being & Event. Ο JD  διατυπώνει μια διαφορετική απάντηση σε σχέση με τον ΑΒ στο ίδιο θέμα

 Το ζήτημα της αριθμητικής της δημοκρατίας

Η κοινοβουλευτική δημοκρατία συγκροτείται μέσω μιας αριθμητικής διαδικασίας η οποία φαίνεται κατ’ αρχάς απλή: Ο νόμος της πλειοψηφίας όπως  αυτή αποτυπώνεται με τις εκλογές. Τα αδρά μαθηματικά της δημοκρατίας είναι  αμείλικτα. Ωστόσο αναδύεται το θεμελιακό ερώτημα για τη σχέση της δημοκρατικής αριθμητικής με ένα έκαστο υποκείμενο της δημοκρατικής πολιτείας. Ποια είναι αυτή η σχέση, πως οργανώνεται , με ποια προαπαιτούμενα.

Η Μπαντιουική απάντηση   

O AB προσπαθεί να λύσει το ζήτημα μέσω ενός εκκεντρικού τρόπου. Χρησιμοποιεί το αξιωματικό πλέγμα  της συνολοθεωρίας Zermelo Frenkel ως καθολικό εξηγητικό σύστημα :

Τα στοιχεία ανήκουν στα σύνολα , ενώ τα υποσύνολα εμπεριέχονται σε αυτά.

Ο αριθμός των υποσυνόλων είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των στοιχείων σε κάθε σύνολο.

Το να επιμετρήσεις ένα αντικείμενο ως στοιχείο ή ως υποσύνολο είναι θεμελιώδης διαφορά τρόπου αντιμετώπισης , χειρισμού.

Το κράτος κατανοείται ως σύνολο το οποίο περιέχει τους πολίτες ως στοιχεία ( σχέση ανήκειν) αλλά τα διαχειρίζεται ως μοναδιαία υποσύνολα singleton (σχέση συμπεριλαμβάνεσθαι) . Η  διαδικασία ψηφοφορίας είναι ένας χειρισμός ο οποίος ακριβώς εμποδίζει να αναδυθεί η δεδομένη ιδιότητα των συνόλων να δημιουργούνται περισσότερα υποσύνολα από τα στοιχεία. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία μέσω καθολικής γενικής ψηφοφορίας είναι η συστηματική «καθήλωση» , ο «εξαναγκασμός» των υποσυνόλων στην κατάσταση μοναδιαίου συνόλου Singleton.

Το κράτος ,λοιπόν, δεν επιμετρά τους ψηφοφόρους ως στοιχεία  αλλά ως υποσύνολα με ένα στοιχείο. Δηλαδή ο ψηφοφόρος Κώστας δεν είναι ο Κώστας αλλά το υποσύνολο Κώστας με μοναδικό στοιχείο τον Κώστα.

Το σύγχρονο αντιπροσωπευτικό κράτος, λοιπόν, δεν θεμελιώνεται σε μια λογική κοινωνικού δεσμού την οποία εκφράζει αλλά σε μια λογική απαγόρευσης άλλων υποσυνόλων  την οποία απαγορεύει. Αν το κράτος δεν επιμετρήσει τους ψηφοφόρους ως πολίτες ψηφοφόρους , τότε επειδή αυτοί είναι υποσύνολα και όχι απλά στοιχεία, ως δυναμοσύνολο έχουν μεγαλύτερο πληθάριθμο από τον πληθάριθμο των στοιχείων.

Η κρατική ψηφοφορία ουσιαστικά δεν αντιπροσωπεύει αλλά  περιορίζει τους  πιθανούς δεσμούς των ψηφοφόρων μεταξύ τους. Ο αριθμός των υποσυνόλων είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των στοιχείων.

Γράφει ο ΑΒ

Το άτομο αντιμετωπίζεται ως υποσύνολο ως singleton , δηλαδή σύνολο με ένα μόνο στοιχείο. πχ Το κράτος δεν αντιμετωπίζει τον Antoine Domblase  εννοούμενο ως όνομα ενός συνόλου αλλά τον  [Antoine Domblase]  μια αδιαφοροποίητη μορφή μιας μονάδας, η οποία συγκροτείται από την από την μετατροπή σε ένα του ονόματος.

Ο ψηφοφόρος , δεν είναι το υποκείμενο John Doe, είναι μάλλον μόνο ένα μέρος από ότι  το Κράτος, ως χωριστή δομή,  αναπαριστά δηλαδή επιμετρά και διαχειρίζεται ως «ένα» .   Αυτό το μέρος είναι ένα σύνολο του οποίου το μοναδικό στοιχείο  είναι ο John Doe,  δεν είναι ένα πολλαπλό  του οποίου το αδιαμεσολάβητο  ένα είναι  ο “John Doe». Το άτομο υπόκειται  , υπομονετικά ή ανυπόμονα, στον θεμελιακό εξαναγκασμό , σε αυτό το άτομο του περιορισμού  που περιλαμβάνει  και τον θάνατο. Αυτός ο εξαναγκασμός δεν αφορά κάποιον ο οποίος ανήκει στην κοινωνία αλλά σε κάποιον ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στην κοινωνία. Το Κράτος είναι αδιάφορο στο «ανήκειν» αλλά συστηματικά ανησυχεί με το «συμπεριλαμβάνεσθαι». Το Κράτος επιμετρά και λαμβάνει υπ’ όψιν κάθε συνεπές υποσύνολο , για το καλό και κακό, γιατί είναι το ζήτημα της αντιπροσώπευσης. Από την άλλη , παρά τις διαμαρτυρίες και δηλώσεις , είναι εμφανές  ότι όσο αφορά τις ζωές των ανθρώπων , εννοουμένων ως σύνολα,  το Κράτος δεν ασχολείται με αυτά τα σύνολα. Αυτό είναι  ο απόλυτο  και αναπόφευκτο βάθος του χωρισμού του Κράτους. 

ΒΕ 107-108 (απόδοση Hypothesis)

Για τον ΑΒ δεν υπάρχει «υποκείμενο» εντός της κρατικής αριθμητικής της δημοκρατίας. Η λύση του ζητήματος επιλύεται εντός των ορίων της συνολοθεωρίας μέσω της μαθηματικής έννοιας των γενολογικών συνόλων. Ως γενολογικά ορίζονται τα σύνολα τα οποία «κατασκευάζονται» μέσω της ιδιότητας τους να μην  έχουν καμία ιδιότητα. Αυτά τα σύνολα δεν είναι τα σύνολα της κρατικής διαχείρισης αλλά τα σύνολα μιας εμμενούς απόλυτης δημοκρατίας των «κάτω». Εντός των γενολογικών συνόλων τα «μέλη» εννοούνται ως υποκείμενα. Ως τυπικός υποστηρικτής της «κομμουνιστικής υπόθεσης» ο ΑΒ μπορεί να λύσει το πρόβλημα μέσω μιας «συμβαντικής» επαναθελίωσης των γενολογικών πολιτικών διαδικασιών.

Εντός του μαθηματικού του σύμπαντος ο ΑΒ επιλύει το πρόβλημα.

Η Ντερινταική απάντηση  

Ο Ντεριντά τοποθετεί το ίδιο ζήτημα μέσω των Αριστοτελικών επεξεργασιών για την φιλία. Η φιλία είναι το θέμα των ‘Ηθικών Ευδήμειων». Εκεί ο Αριστοτέλης τοποθετεί το αριθμητικό ζήτημα:

οὐ γάρ ἐστιν ἄνευ πείρας οὐδὲ μιᾶς ἡμέρας ὁ φίλος, ἀλλὰ χρόνου δεῖ. διὸ εἰς παροιμίαν ἐλήλυθεν ὁ μέδιμνος τῶν ἁλῶν: ἅμα δὲ δεῖ μὴ μόνον ἁπλῶς ἀγαθὸν εἶναι, ἀλλὰ καὶ σοί, εἰ δὴ φίλος ἔσται σοὶ φίλος. ἀγαθὸς μὲν γὰρ [5] ἁπλῶς ἐστι τῷ ἀγαθὸς εἶναι, φίλος δὲ τῷ ἄλλῳ ἀγαθός, ἁπλῶς <δ᾽> ἀγαθὸς καὶ φίλος, ὅταν συμφωνήσῃ ταῦτ᾽ ἄμφω, ὥστε ὅ ἐστιν ἁπλῶς ἀγαθόν, τὸ τούτου ἄλλῳ, εἰ καὶ μὴ ἁπλῶς μὲν σπουδαίῳ, ἄλλῳ δ᾽ ἀγαθός, ὅτι χρήσιμος. τὸ δὲ πολλοῖς ἅμα εἶναι φίλον καὶ τὸ φιλεῖν κωλύει: οὐ [10] γὰρ οἷόν τε ἅμα πρὸς πολλοὺς ἐνεργεῖν. 1238^α.

Καθώς η φιλία απαιτεί κοινό βίο, κοινή εμπειρία και βίωμα εντός του χρόνου,  δεν υπάρχει ένας άπειρος αριθμός φίλων. Η αριθμητική της φιλίας είναι αντιφατική. Στον Αριστοτέλη αποδίδεται το απόφθεγμα «Οι φίλοι , ουδείς φίλος» (1), δηλαδή δεν υπάρχει κανένας φίλος όταν αναφερόμαστε στην «αδελφότητα».

Γράφει ο Ντεριντά:

Δεν πρέπει να υποκρινόμαστε ότι γνωρίζουμε την σημασία της έννοιας της αρετής , χωρίς να στοχαστούμε για το αίνιγμα του «φιλείν». Δεν υπάρχει αμφιβολία  ότι είναι το ίδιο και το αυτό.

Τελικά, λόγω ακριβώς αυτής της ποσοτικοποίησης των «ατομικοτήτων» θα υπάρχει πάντα η πολιτική διάσταση της φιλίας,  δηλαδή ένα πολιτικό - γίγνεσθαι της φιλίας.

Αυτό το γίγνεσθαι όμως δεν είναι ούτε  αυθεντικά ούτε αναγκαστικά ούτε εμμενώς πολιτικό.

Αυτό το γίγνεσθαι – πολιτική , θα αντιμετωπίσει όλα τα ανοικτά ζητήματα.

Πρώτο ζήτημα είναι αυτό της αδελφότητας .Έπεται το ζήτημα της δημοκρατίας το οποίο μας οδηγεί την υπόθεση του πολίτη εννοούμενου ως μετρήσιμης ατομικότητας. Τέλος είναι το ζήτημα της «οικουμενικής αδελφότητας».

Δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς σεβασμό στην αυτούσια ατομικότητα ή ετερότητα , αλλά δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς την «κοινότητα των φίλων» (κοινά των φίλων). Δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς τον υπολογισμό των πλειοψηφιών , χωρίς να εννοούμε τα υποκείμενα  ίσα ως ταυτοποιήσιμες , σταθερές, αναπαριστώμενες μονάδες.

Υπάρχουν δύο νόμοι μη αναγώγιμοι ο ένας στον άλλον : Αυτός της μετρήσιμης ατομικότητας , αυτός της αδελφότητας  Οι δύο νόμοι είναι τραγικά ασυμβίβαστοι. Ο  ένας πληγώνει τον άλλο για πάντα.     

Η πληγή ανοίγει με την ανάγκη να μετρήσουμε τους φίλους , να μετρήσουμε και τους μη φίλους. Σε αυτή την οικονομία του ενός όπου κάθε άλλος είναι όλοι οι άλλοι μαζί. Όμως κάθε άλλος είναι εξ’ ίσου όλοι οι άλλοι.

Δεν είναι μια αντίφαση αλλά ένας πλήρης διαχωρισμός .

Πολύ πιο πέρα και πολύ πιο σοβαρά από μια αντίφαση η πολιτική επιθυμία βαρύνεται από τον πλήρη διαχωρισμό από την ολική ρήξη των δύο νόμων.

(J.Derrida : The politics of friendship p.22-Απόδοση Hypothesis)

Ο Ντεριντά σε αντίθεση με τον Μπαντιού αναδύει μια θεμελιακή αντίφαση στο ζήτημα του υποκειμένου εντός της δημοκρατίας. Είναι ένας πλήρης διαχωρισμός.

Ο αδελφός και η αδελφότητα της δημοκρατίας ορίζονται από δύο θεμελιακά ασύμβατους νόμους. Η κατάσταση αυτή είναι εσαεί μη επιλύσιμη ,είναι η θεμελιακή πληγή της δημοκρατίας.

(1)    Ο G.Agamben έχει αποδείξει με εξαντλητική φιλολογική έρευνα την ακριβή διατύπωση του αποφθέγματος . ( What is an apparatus .p.23)